Chất lượng tốt song sản lượng chưa ổn định

Chia sẻ về tiềm năng nông sản tại khu vực miền núi, chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thuỷ chỉ rõ, đối với khu vực miền núi, Điện Biên giống như nhiều tỉnh thành phía Tây Bắc có nhiều đặc sản Tây Bắc mà ở các thị trường lớn có nhu cầu. Sản phẩm gạo của Điện Biên hiện nay khá nổi tiếng ở thị trường trong nước, với nhiều dòng gạo được tiêu thụ rộng rãi ở miền xuôi như Gạo Tám thơm Điện Biên, Gạo Séng Cù Điện Biên, Gạo nếp nương Điện Biên, Gạo lứt đỏ Điện Biên, Gạo lứt đen Điện Biên…

 Gạo Séng Cù là một sản phẩm của Điện Biên được đặc biệt ưa chuộng

“Thế nhưng, các sản phẩm này dù có chất lượng nhưng sản lượng lại không cao. Bởi đồng bào dân tộc miền núi, vùng sâu, vùng xa sản xuất theo phương thức tự cung tự cấp, nhà dùng không hết thì mang ra bán, nên tính ổn định không cao” – ông Hoàng Trọng Thuỷ nói.

Điện Biên cũng có rất nhiều tiềm năng đối với các sản phẩm như mắc ca, hiện nay cũng đã trồng được trên 6.000ha, cà phê có trên 4.000ha arabica, nhưng hầu hết chưa được chế biến sâu, chỉ là các hộ gia đình, cá nhân trồng và gom nhau vào sản xuất, trong khi công nghệ chế biến hầu như vẫn chưa có gì, vậy nên giá trị gia tăng tạo ra cho người dân trong quá trình tham gia cung ứng sản phẩm ra thị trường còn rất thấp. Hay với miến dong, Điện Biên hiện có vùng trồng khoảng hơn 2.000ha. Sản phẩm này cũng là một trong những sản phẩm chế biến nguyên sơ.

Hơn nữa, nông sản lại có tính chất mùa vụ, vào vụ thu hoạch có rất nhiều, nhưng kết thúc vụ thu hoạch lại không còn sản phẩm để bán. Trong khi đó chuỗi cung ứng ở các thị trường lớn đòi hỏi phải có nguồn hàng đảm bảo về số lượng, phẩm cấp và chất lượng. Vậy nên, đến hiện tại, có rất ít sản phẩm đặc trưng của khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa như Điện Biên tham gia vào các chuỗi cung ứng nông sản ở các thị trường lớn, đặc biệt như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh.

Doanh nghiệp vào cuộc

Điện Biên hiện đang tập trung đầu tư phát triển các sản phẩm nông lâm sản. Đồng thời xác định, nếu có sự tham gia của các doanh nghiệp trong phát triển thương mại miền núi, ngay từ khâu hỗ trợ cho nông dân trong tổ chức sản xuất để có một khối lượng sản phẩm hàng hóa đủ lớn, có phẩm cấp, đáp ứng được yêu cầu, mới thực hiện được mục tiêu mà các tỉnh khó khăn, trong đó có Điện Biên, đã đề ra.

Đơn cử, vụ đông xuân năm 2023, gia đình anh Hạng A Hồ, bản Hồ Chim 2, xã Ma Thì Hồ (huyện Mường Chà) đã góp 5.000m2 đất ruộng tham gia mô hình sản xuất khoai tây trái vụ. Khi tham gia mô hình, gia đình đã được đơn vị liên kết là Hợp tác xã Nông nghiệp công nghệ cao Phú Mỹ Xanh hỗ trợ cây giống, phân vi sinh và được hướng dẫn kỹ thuật trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh. Sau 3 tháng trồng và chăm sóc, đến khi khoai tây cho thu hoạch, sản phẩm được Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Mường Chà kết nối doanh nghiệp thu mua và bao tiêu sản phẩm. Nhờ vậy, trên cùng một diện tích canh tác, gia đình anh Hồ đã có nguồn thu nhập cao hơn nhiều so với trồng lúa.

Khoai tây, bí xanh, dứa… là những sản phẩm nông nghiệp đã được huyện Mường Chà tập trung triển khai và bước đầu xây dựng mối liên kết giữa người dân và doanh nghiệp. Thông qua các dự án liên kết, nhiều diện tích đất trồng lúa kém hiệu quả chuyển sang các giống cây trồng cho nâng suất cao hơn và dần hình thành liên kết sản xuất, tiêu thụ giữa hợp tác xã, doanh nghiệp với một số hộ dân. Các mô hình sản xuất nông nghiệp theo hướng liên kết được thực hiện đã góp phần giúp người dân dần thay đổi tư duy sản xuất, cải thiện đời sống và từng bước hiện thực hóa đề án “Tái cơ cấu ngành Nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững” tại địa phương.

Tham gia mô hình liên kết, người dân và doanh nghiệp cùng bắt tay phát triển sản xuất, nâng cao giá trị và thương hiệu sản phẩm nông nghiệp. Để có được nguồn nguyên liệu sạch, các đơn vị đã yêu cầu người dân tuân thủ chặt chẽ quy trình kỹ thuật từ khâu trồng, chăm sóc và thu hoạch. Thực hiện theo đúng phương châm đó, Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại Cát Quế đã liên kết sản xuất cà phê bền vững với diện tích khoảng 2.000ha; trong đó có gần 800 hộ trồng cà phê trên địa bàn huyện Mường Ảng tham gia liên kết. Để chủ động kiểm soát nguồn nguyên liệu đầu vào, ngay từ giai đoạn khởi đầu, công ty chú trọng phát triển liên kết với người dân vì đây là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng sản phẩm cà phê.

Không chỉ hỗ trợ về giống, phân bón mà khi tham gia liên kết, người dân được cán bộ kỹ thuật hướng dẫn cách trồng, chăm sóc, thu hoạch và bảo quản sản phẩm; đó là một trong những kiến thức quan trọng cho người dân tham gia liên kết. Việc nông dân nắm vững quy trình kỹ thuật sẽ góp phần không nhỏ vào nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm trong quá trình canh tác.

Nâng cao hiệu quả hợp tác

Trên thực tế, những năm qua Điện Biên chú trọng phát triển sản xuất gắn chế biến nông, lâm sản, thực phẩm trên cơ sở gắn với quy hoạch và phát triển vùng nguyên liệu như: gạo tại huyện Điện Biên, vùng cà phê Mường Ảng, Điện Biên, vùng cao su huyện Điện Biên, Mường Chà, Mường Nhé, vùng chè Tủa Chùa… tạo nền tảng cho công nghiệp hóa nông nghiệp, nông thôn. Việc liên kết sản xuất giữa doanh nghiệp và nông dân bước đầu đã được tạo sự ổn định đầu ra sản phẩm cho nông dân yên tâm sản xuất, tăng chất lượng, giá trị sản phẩm, tạo động lực thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, hội nhập kinh tế quốc tế.

Mặc dù vậy, số doanh nghiệp tham gia vào chế biến nông sản không nhiều. Cụ thể, diện tích trồng chè trên địa bàn tỉnh Điện Biên đạt 594,9 ha, sản lượng chè búp tươi ước đạt 74,1 tấn,  tập trung chủ yếu ở huyện Tủa Chùa. Nhưng hiện tại trên địa bàn tỉnh mới có 2 doanh nghiệp chế biến chè là Công ty cổ phần giống nông nghiệp Điện Biên và Công ty TNHH Trà Phan Nhất, còn lại một số xưởng sơ chế nhỏ quy mô hộ gia đình.

Với cây cà phê, diện tích trồng đạt 3.949 ha trong đó diện tích cho sản phẩm 3.646 ha, với tổng sản lượng cà phê nhân đạt 7.964 tấn, tập trung chủ yếu ở huyện Mường Ảng. Nhưng chế biến cà phê của Điện Biên chủ yếu là sơ chế cà phê nhân để xuất khẩu, một số doanh nghiệp chế biến cà phê bột tuy nhiên sản phẩm còn chưa cạnh tranh được với một số sản phẩm cùng loại trên thị trường, chủ yếu phục vụ thị trường trong tỉnh.

Nhằm thu hút đầu tư, tỉnh Điện Biên cũng có những cơ chế, chính sách tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư chế biến nông sản về thuế, như được hưởng mức thuế suất 10% áp dụng trong thời gian 15 năm, kể từ khi bắt đầu đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh; miễn thuế 02 năm, kể từ khi có thu nhập chịu thuế và giảm 50% số thuế phải nộp cho 6 năm tiếp theo đối với cơ sở kinh doanh chuyển từ nơi khác đến địa bàn tỉnh Điện Biên; miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa nhập khẩu để tạo tài sản cố định của dự án đầu tư. Điện Biên cũng áp dụng nhiều chính sách ưu đãi khác: Được khấu hao nhanh đối với tài sản cố định; mức khấu hao tối đa là 02 lần mức khấu hao theo chế độ khấu hao tài sản cố định hiện hành của Nhà nước; miễn tiền sử dụng đất trong suốt thời hạn của dự án đầu tư; hỗ trợ từ nguồn ngân sách cho việc đào tạo lao động trong các tổ chức kinh tế thông qua chương trình trợ giúp đào tạo nguồn nhân lực của Chính phủ…

Từ những kết quả đã đạt được của mô hình liên kết sản xuất nông nghiệp cùng chính sách mạnh của địa phương, hy vọng rằng mô hình liên kết sản xuất theo chuỗi sẽ mang lại nhiều kết quả hơn nữa. đưa nhiều sản phẩm nông nghiệp của tỉnh đến với thị trường, nâng cao đời sống nhân dân.