Thời tiết cực đoan. Dịch cúm lợn. Giá năng lượng tăng cao. Thiếu hụt lao động. Gián đoạn chuỗi cung ứng vì dịch COVID-19. Tất cả các yếu tố trên đã đẩy giá thực phẩm lên mức cao nhất thập kỷ. 

Theo Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), giá lương thực thế giới tháng 10 chạm mức cao nhất kể từ năm 2011. Chỉ số này đã tăng 3% so với tháng 9 và 31,3% so với cùng kỳ năm năm 2020. Nguyên nhân chủ yếu là do dầu thực vật và ngũ cốc bị đắt hơn do tình trạng giảm năng suất ở các nước xuất khẩu lớn như Canada, Nga, Mỹ và Malaysia.

Các nền kinh tế mới nổi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, với việc Nam Mỹ cũng như Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đang trải qua lạm phát giá lương thực ở mức hai con số, nhưng ngay cả các quốc gia giàu nhất Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cũng đang có mức tăng giá cả trung bình 4,5%.

Ở châu Á, nhiều nền kinh tế đã tránh được điều kịch bản xấu nhất. Nhưng tính chất đa dạng của các nền kinh tế tại khu vực này - trải dài từ Singapore và Hong Kong phát triển đến Malaysia có thu nhập trung bình cao, Ấn Độ và Philippines đang phát triển - đồng nghĩa rằng mỗi nền kinh tế bị ảnh hưởng theo một cách riêng.

Ở một số nơi giàu có, các dấu hiệu cho thấy người tiêu dùng đang buộc chặt hầu bao hoặc các quầy thực phẩm từ thiện ghi nhận lượng khách tăng lên. Ở một số nơi nghèo nhất, mọi người dùng dầu thắp đèn để xào nấu, và giá một chiếc bánh pizza loại xịn có thể nuôi sống 150 người.

Chuyên mục This Week in Asia của tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) đã cung cấp cái nhìn thực tế nhất về cuộc sống của người dân tại 5 nền kinh tế khác nhau trong tình hình lạm phát kỷ lục. 

Singapore và Hong Kong (Trung Quốc): Định nghĩa thiếu ăn đã biến đổi

Ông chủ quầy rau củ Lai Chin Hooi ở một quận phía Đông của Singapore nhận thấy khách hàng đi chợ mua thực phẩm tươi sống đang thưa dần. “Mọi thứ đều đắt đỏ. Kinh doanh trở nên khó khăn hơn”, ông chia sẻ.

Giá rau xanh nhập khẩu từ Trung Quốc, chẳng hạn như cải làn, đã tăng gần 30 - 40% trong vài tuần qua, vì bị ảnh hưởng bởi thời tiết xấu và chi phí vận chuyển tăng cao. Ông Lai cũng mua rau từ Malaysia, Indonesia và Thái Lan nhưng giá rau ở đây còn đắt hơn nữa. Người đàn ông 56 tuổi nói: “Trong 6 - 7 năm kinh doanh ở đây, lần tăng giá năm nay là mạnh nhất”.

Các số liệu của Chính phủ Singapore cho thấy lạm phát lương thực đã tăng 1,6% trong tháng 9, so với mức 1,5% một tháng trước đó. Nhưng một số mặt hàng thực phẩm đã vượt xa con số này. Ví dụ, một cân nho có giá khoảng 8,12 đô la Mỹ vào tháng 6 nhưng đã lên đến 11,58 đô la Mỹ vào tháng 9. Một cân rau bina đắt hơn khoảng 15% so với cùng giai đoạn trên.

Sự gián đoạn chuỗi cung ứng xuất phát từ đại dịch và lũ lụt ở Trung Quốc, Ấn Độ đã ảnh hưởng đến sản lượng rau, củ, đồng thời khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn. Các yếu tố khác như nhu cầu tiêu dùng ngày càng tăng khi các nước phục hồi sau đại dịch cũng đóng một vai trò nào đó.

Không chỉ riêng Singapore, tại Đặc khu hành chính Hong Kong của Trung Quốc, các nhà phân phối thực phẩm, cửa hàng ăn uống đều cảm thấy sức ép. Tháng 9 vừa qua, chuỗi cửa hàng đồ ăn nhanh McDonald’s ở Hong Kong thông báo với khách hàng rằng có thể dừng phục vụ món cánh gà chiên giòn vì khó khăn trong khâu vận chuyển. Các nhà cung cấp khác cũng cảnh báo sẽ tăng giá bột, trái cây, rau và sản phẩm từ sữa, rượu, bia. 

Với tỷ lệ lạm phát chung của thành phố đạt 1,4% trong tháng 9 và chỉ số giá tiêu dùng ở mức 1,6%, chính quyền Hong Kong báo động giá cả tăng cao là mối đe dọa đối với sự phục hồi kinh tế của thành phố.

Trong khi đó, các chuỗi siêu thị lớn ở Singapore đã tránh được sự gián đoạn đáng kể bằng cách đa dạng hóa nguồn cung ứng của họ. Ví dụ, siêu thị Sheng Siong hiện nhập thêm sản phẩm của Chile và Peru để thay thế. Nhưng những cửa hàng nhỏ hơn, do hộ gia đình kinh doanh, không dễ dàng thay đổi lựa chọn và phải chuyển chi phí phát sinh sang khách hàng.

Các tổ chức phi lợi nhuận ở Singapore cảnh báo những người bị mất việc do dịch COVID-19 đang đặc biệt dễ bị tổn thương bởi lạm phát và giá cả phi mã. 

Bà Nichol Ng, người đồng sáng lập tổ chức The Food Bank Singapore, cho biết số lượng các gia đình đang gặp khó khăn về lương thực đang tăng lên kể từ đợt bùng phát dịch năm ngoái. “Định nghĩa về thiếu ăn đã biến đổi, và nó không còn đơn giản hay rõ ràng nữa”, bà Nichol nói. 

Trong số người cần được hỗ trợ thực phẩm giờ đây có cả những người lao động, chẳng hạn như làm nghề tự do, hiếm như không coi mình là thuộc tầng lớp thấp nhất của xã hội. Tổ chức từ thiện Heart cho biết trong năm nay họ đã phân phát khoảng 10.000 túi thực phẩm, tăng 59% so với năm 2019. 

Ấn Độ: ‘Tôi vượt qua COVID-19, nhưng liệu có chiến thắng giá cả hay không?’

Trong lễ Diwali vừa qua, thánh địa Ayodhya của đạo Hindu đã phá vỡ mọi kỷ lục trước đó bằng cách thắp sáng hơn một triệu cây đèn dầu, nhuộm cả thành phố và bờ sông bằng thứ ánh sáng màu hổ phách.

Nhưng sau khi các chức sắc rời đi, những gia đình nghèo kéo theo con cái ra giữa cánh đồng nhặt đèn dầu. Dù ngọn lửa đã tắt nhưng trong đèn vẫn còn sót lại một ít dầu mù tạt, họ nhặt lấy và đổ vào chai mang về nhà dùng để nấu ăn. Họ phải làm điều này vì dầu mù tạt quá đắt đối với họ. Loại dầu có giá 240 rupee/lít (hơn 70.000 đồng) này đang trở nên xa xỉ với nhiều người. Năm ngoái, giá dầu mù tạt chỉ 150 rupee/lít.

Một ông bố thất nghiệp giãi bày: “Tôi không thấy gì xấu khi có thể nấu bữa ăn tử tế cho con cái, ngay cả khi dùng dầu thừa của đèn đốt”. 

Lạm phát thực phẩm ở Ấn Độ đã ổn định từ 3,11% trong tháng 8 còn 0,68% vào tháng 9 nhưng bù lại đây là mức lạm phát cao ngất trời ở tất cả các loại dầu ăn, sau khi tăng giá trị hơn 35%. Các món ăn Ấn Độ hầu như không thể thiếu hành tây và cà chua nhưng giá của chúng cùng với các loại rau khác đều tăng lên. Đối với nhiều người dân bình thường ở Ấn Độ, thậm chí cả các gia đình trung lưu, hóa đơn thực phẩm chiếm phần lớn chi tiêu của gia đình. 

Ông Manish Chawla, một người bán thức ăn rong cho người lao động, cho biết giá ga, giá dầu ăn cao hơn đã khiến ông thực sự khó khăn, song không thể tăng giá vì những khách hàng của ông vốn đã quá chật vật vì dịch bệnh. Chawla chia sẻ: “Với lạm phát kinh khủng, tôi không để ra được đồng lãi nào dù đã làm việc chăm chỉ. Tôi sống sót vượt qua COVID-19 nhưng không biết mình có thể chiến thắng giá cả hay không”.

Những bữa cơm không thịt ở Malaysia

Nhiều người thuộc nhóm thu nhập thấp chẳng còn lựa chọn nào khác ngoài việc giảm ăn thịt. Bà mẹ 4 con Saliya Zamidi, 47 tuổi, là trụ cột kinh tế của gia đình sau khi người chồng mất việc làm do ảnh hưởng của dịch COVID-19. Cả hai vợ chồng đều đang phải làm công việc lặt vặt để có tiền thuê nhà, cho con đi học và nuôi sống chúng.

Nhưng với ba đứa con đang tuổi lớn, từ 7 - 17 tuổi, bà Saliya khó mua đủ lương thực với thu nhập hàng tháng chỉ 960 ringgit (hơn 5 triệu đồng). Bà đã phải lên kế hoạch nấu nướng cho cả tuần. “Ví dụ, nếu muốn nấu một món thịt gà, tôi phải mua cả con mới đủ ăn và như vậy rất tốn kém”, bà tâm sự. Một con gà bằng 1/20 thu nhập, gia đình này đã phải thay món thịt bằng món trứng, đậu phụ và rau xanh. 

Theo số liệu của chính phủ, giá thịt gà tăng 1% trong tháng 9, một phần vì gặp phải vấn đề về nguồn cung thức ăn chăn nuôi. 

Nằm trên đường Jalan Imbi ở Kuala Lumpur, cơ sở Kechara Soup Kitchen đã lập một ngân hàng thực phẩm cho người nghèo. Rất nhiều người, đặc biệt là người vô gia cư, đã tìm đến cơ sở này xin hỗ trợ trong những tháng gần đây.

Philippines: Giá một chiếc pizza đủ mua thức ăn cho 150 người

Tại thủ đô Manila, một bánh pizza 18 inch của một chuỗi đồ ăn nổi tiếng có giá bán là 1.000 peso (hơn 300.000 đồng) đủ để 5 người ăn nhẹ. Nhưng cùng số tiền đó lại có thể mua thức ăn cho 150 người khác. 

Đối với những người Philippines khá giả, đại dịch COVID-19 là dịp họ “chìm đắm” trong đồ ăn để quên các thú tiêu khiển khác. Nhưng đối với khoảng 21 triệu người chiếm 17% dân số cả nước, quãng thời gian từ ngày 28/4 đến ngày 2/5 năm nay đã lập kỷ lục cao nhất về “nạn đói ngoài ý muốn” do khan hiếm thực phẩm, kể từ khi nhà thăm dò tư nhân Social Weather Stations bắt đầu theo dõi nạn đói vào năm 1998.

Ông Carlito Miniado, 68 tuổi, làm nghề thợ mộc cho biết năm ngoái gia đình ông dành 1.000 peso để mua thức ăn một tuần cho đủ 5 người, nhưng giờ thì thiếu nặng. Vợ ông ốm liệt giường mấy tháng nay và thay vì đi làm, ông ở nhà chăm vợ. Để cân đối khoản tiền con cái đóng góp, cơm gia đình họ thường xuyên chỉ có cơm, vài mớ cá rô phi và rau, hiếm khi có thịt lợn hay thịt gà vì giá của chúng đã tăng vọt. Theo giám sát của Bộ Nông nghiệp Philippines, giá thịt ba chỉ lợn đã tăng 61% từ 260 peso/kg hồi tháng 6 năm ngoái lên 420 peso vào tháng 4 năm nay. 

Tình cảnh tồi tệ trên đã thôi thúc nữ nghệ sĩ Ana Patricia Non, 26 tuổi, mở một tủ thức ăn cộng đồng trong khu phố của mình vào tháng 4 năm ngoái. Cô mua một vài loại rau và khuyến khích người có nhu cầu đến lấy. Bảy tháng sau, hành động hào phóng của Ana đã truyền cảm hứng cho hàng nghìn người đặt 6.700 tủ đựng thức ăn tương tự trên toàn quốc.

Tổ chức Ibon Foundation ước tính rằng 17,3 triệu người Philippines, bao gồm 70% hộ gia đình nghèo nhất đã mất trung bình 32.000 peso thu nhập trong đại dịch. Giá lương thực tăng cao, thu nhập giảm và tiền tiết kiệm cạn kiệt đồng nghĩa với việc nhiều người Philippines có kinh tế hạn hẹp sẽ bị đói.