Cây giảm nghèo đặc biệt của địa phương

Do đặc thù của huyện Na Hang là một huyện miền núi có khí hậu ôn hòa, nhiệt độ trung bình 22-24°C, lượng mưa trung bình 1.100-1700 mm, đất đai có tầng canh tác dày, đặc biệt có độ cao trên 800m so với mặt nước biển, khí hậu 4 mùa mát mẻ là điều kiện thuận lợi để phát triển chè Shan tuyết.

Hiện nay, tổng diện tích vùng nguyên liệu chè Shan tuyết trên địa bàn xã là trên 64 ha, trong đó có 29 ha chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi, có 35 ha chè trồng trên 25 năm tuổi đang được Hợp tác xã (HTX) Sơn Trà, xã Hồng Thái, huyện Na Hang liên kết với các hộ dân trên địa bàn bảo vệ chăm sóc và thu hái. Cây chè Shan tuyết không chỉ là sinh kế của bà con vùng dân tộc Mông, Dao huyện Na Hang mà còn tạo việc làm thời vụ quan trọng cho người dân trên địa bàn tỉnh nhờ hái chè.

Chè Shan Tuyết được trồng ở tại các xã vùng cao thuộc huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang, cây có thể mọc tự nhiên, đặc biệt có những cổ thụ tính đến nay đã có độ tuổi hàng trăm năm.

Về đặc tính sinh học, cây chè Shan tuyết rất phù hợp với điều kiện đất đai, khí hậu, thổ nhưỡng và độ cao tại một số xã trên địa bàn huyện để trở thành chè đặc sản như các xã: Sinh Long, Sơn Phú, Hồng Thái... Sản phẩm chè Shan tuyết đã bước đầu tạo nên thương hiệu trong và ngoài tỉnh, góp phần tăng thu nhập cho người dân.

Chè Shan Tuyết tinh hoa của đất trời được thiên nhiên ban tặng cho vùng đất Na Hang, đây là loại trà có hương vị thơm ngon, quý hiếm đa số các cây chè shan Tuyết trồng và mọc tự nhiên có thân to nên người hái phải trèo lên cây cao mới hái ngọn được.

Để giữ chất lượng cho sản phẩm chè, hiện toàn bộ các khâu từ trồng, chăm sóc, thu hoạch, chế biến chè Shan tuyết của HTX đều theo tiêu chuẩn hữu cơ, đảm bảo yếu tố “ba không”: không có sâu bệnh, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân hóa học, không pha chế, ướp hương liệu.

Giá trị của cây chè Hồng Thái bắt đầu được phục dựng từ lúc Hợp tác xã Sơn Trà tìm được đầu ra cho sản phẩm. Khoảng năm 2013, ông Đặng Ngọc Phố - Giám đốc Hợp tác xã Sơn Trà (Thôn Hồng Ba, xã Hồng Thái, huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang)  về bản, sau khi đọc được thông tin một người Mông ở xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn, Yên Bái làm chè Shan tuyết bán hàng triệu đồng mỗi cân. Điều đó khiến ông giật mình, bởi ở Hồng Thái chè Shan tuyết mọc như rừng.

Ngày ấy, dân trong bản đã biết hái chè Shan tuyết sao để uống, chứ chưa bán như bây giờ. Lân la hỏi kinh nghiệm và bí quyết chế biến, ông Phố học theo, bắt đầu là sao chè bằng củi, rồi mang biếu những người thân quen. Dù vị đượm, hương thơm mát như hương vị đất trời vùng cao, nhưng chất lượng chè ngày ấy không đồng đều. Đau đáu với cây chè, nhưng ông Phố thường trong cảnh vay mượn để sản xuất cầm cự.

Cho đến năm thứ 5, khi đầu tư nhiều máy móc hiện đại và thực sự nắm rõ bí quyết sản xuất chè Shan tuyết, chất lượng chè của Hợp tác xã Sơn Trà mới bứt lên. Về đầu vào, ông Phố tuyển chọn những cây cổ thụ ở độ cao trung bình hơn 1.000 m so với mực nước biển, để khi uống không bị đắng, thay vào đó là vị mát ngọt, có hậu. Về chế biến, chè được hái hoàn toàn thủ công. Nếu không đúng kỹ thuật "một tôm một lá", ông Phố đề nghị bà con nhặt lại, kèm lời hứa trả tiền công ngay sau khi nghiệm thu sản phẩm.

Với quy mô trên toàn xã hơn 60 ha, nhưng chè nhà ông Phố nhiều lúc thu mua không đủ bán.

Đặc biệt là chè Shan tuyết đã được Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc chọn làm quà biếu Thủ tướng Malaysia trong chuyến thăm chính thức Việt Nam tháng 8-2019. Đến nay, sản phẩm chè Shan tuyết Na Hang hiện đã được cấp chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu hàng hóa, tem truy xuất nguồn gốc, xuất xứ, được thị trường trong và ngoài tỉnh ưa chuộng. Năm 2020, sản phẩm của HTX được vinh danh “Thương hiệu Vàng nông nghiệp Việt Nam”.

Trong năm 2022, sản phẩm chè Shan tuyết Hồng Thái của HTX đã lọt vào top 50 thương hiệu, nhãn hiệu nổi tiếng châu Á - Thái Bình Dương. Tại Lễ kỷ niệm 10 năm thành lập Hiệp hội Nông nghiệp hữu cơ Việt Nam (2011-2021) và tôn vinh các điển hình tiên tiến phát triển nông nghiệp hữu cơ toàn quốc lần thứ II, sản phẩm chè Shan tuyết của HTX Sơn Trà vinh dự được trao cúp Bạc “Sản phẩm hữu cơ vì sức khỏe cộng đồng”.

Khuyến khích phát triển cây chè cổ thụ

Để phát triển sản phẩm chè Shan Tuyết, huyện Na Hang đã và đang đẩy mạnh khuyến khích các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất, chế biến sản phẩm đầu tư trang thiết bị, áp dụng khoa học kỹ thuật để nâng cao chất lượng cũng như giá trị sản phẩm. Quảng bá sản phẩm chè Shan Tuyết đến bạn bè trong và ngoài tỉnh thông qua Hội chợ thương mại trưng bày giới thiệu sản phẩm để đa dạng lượng khách hàng tiêu thụ sản phẩm.

Đến nay, toàn bộ diện tích chè Shan tuyết được trồng theo Chương trình 327 và Dự án 661 của huyện đều đã cho thu hoạch. Ngoài việc khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu tư trồng mới, huyện đã triển khai, sử dụng các nguồn vốn từ các chương trình, dự án để phát triển, khuyến khích nâng cao hiệu quả từ sản xuất, chế biến và nâng cao chất lượng sản phẩm chè.

Ngoài ra, huyện đang triển khai Dự án hỗ trợ phát triển sản xuất sản phẩm chè Shan liên kết theo chuỗi giá trị, gắn sản xuất với tiêu thụ sản phẩm trên địa bàn huyện Na Hang, hỗ trợ người dân các xã Hồng Thái, Sinh Long, Sơn Phú cải tạo, trồng và chăm sóc diện tích chè Shan hiện có.

Ông Tô Viết Hiệp - Chủ tịch Ủy ban Nhân dân huyện Na Hang cho biết, thời gian tới, để nâng cao hơn nữa chất lượng, thương hiệu chè Shan tuyết, huyện sẽ tạo mọi điều kiện để doanh nghiệp tham gia đầu tư và liên kết sản xuất tiêu thụ sản phẩm, tạo dựng mô hình doanh nghiệp xuất khẩu chè gắn với người trồng chè, lợi nhuận của doanh nghiệp gắn với lợi ích người trồng chè, qua đó sản phẩm chè Shan tuyết Na Hang sẽ tạo được chỗ đứng vững chắc, hướng tới chinh phục các thị trường khó tính như Mỹ, Châu Âu...