Tăng thuế - “Cú hích” vô tình cho hàng lậu

Hiện nay, Bộ Tài chính đã trình Quốc hội về Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) trong đó có đề nghị tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá. Phát biểu tại Hội thảo, ông Vũ Văn Cường, Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam bày tỏ sự đồng tình với chủ trương áp dụng các biện pháp về thuế để tăng thu cho ngân sách Nhà nước (NSNN) và giảm tiêu dùng thuốc lá, giảm tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, để bộ luật phát huy tác dụng và đi vào cuộc sống một cách tích cực, ông Cường cho rằng, Quốc hội cần cân nhắc thận trọng và tính toán một cách toàn diện tất cả các yếu tố tác động đến nó để đảm bảo việc tăng thuế là có hiệu quả, tránh những tác động ngược.

Ông Vũ Văn Cường, Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam phát biểu tại Hội thảo

Theo phân tích của ông Vũ Văn Cường, hiện nay, ngành Thuốc lá Việt Nam đang kinh doanh trong điều kiện môi trường pháp lý nghiêm ngặt nhất thế giới, vượt trên cả các khuyến nghị chính sách của Công ước khung kiểm soát thuốc lá toàn cầu. Rất nhiều nước phát triển hiện nay cũng chưa thực hiện như vậy. Cụ thể: Quy định phải in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh chiếm 50%; Quy định đóng góp vào Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá; Yêu cầu cấp phép toàn diện; Cấm quảng cáo và khuyến mại dưới mọi hình thức. Năm 2014, các doanh nghiệp trong nước phải thực hiện in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh 50% thì buôn lậu thuốc lá tăng mạnh cả về số lượng, chủng loại và địa bàn nên sản lượng và nộp NSNN của Ngành sẽ giảm tới 4.000 tỷ đồng (gần 20%).

9 tháng đầu năm 2014, theo số liệu khảo sát của AC NIELSEN, thuốc lá lậu đã tăng lên 30 - 40%. Diễn biến của thuốc lá nhập lậu trở nên rất phức tạp; nếu như trước đây thuốc lá lậu xuất hiện chủ yếu ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ, hiện nay đã xuất hiện thêm và lan tràn ở hầu hết các tỉnh miền Trung, miền Bắc và trên phạm vi toàn quốc. Trước đây thuốc lá lậu chủ yếu là JET và HERO (giá khoảng 14.000đ) thì mới đây xuất hiện nhiều loại thuốc lá lậu giá rẻ, chất lượng kém như: League, Luxury, Cambo, Ram, Rainson (giá từ 2.700 đồng – 4.000 đồng/bao), Mine, Gem (4.000đ), Golden Deer (9.000đ), Pin, Jun (9.500đ) Elephant, v.v... Năm 2013, thuốc lá nhập lậu gây thất thu NSNN 6.500 tỷ đồng, với tốc độ tăng trưởng thuốc lá lậu như hiện nay thì năm 2014 NSNN có thể thất thu hơn 8.000 tỷ đồng. Việt Nam là thị trường tiêu thụ thuốc lá lậu lớn thứ 2 trong số 11 quốc gia châu Á được khảo sát.

Như vậy, môi trường pháp lý nghiêm ngặt đối với ngành Thuốc lá trong nước đang vô tình gián tiếp tạo điều kiện cho thuốc lá nhập lậu phát triển nhanh chóng; một môi trường cạnh tranh không bình đẳng, khu vực kinh tế ngầm mà cụ thể ở đây là tình trạng buôn lậu, trốn thuế phát triển và nguy hiểm hơn là không in cảnh báo sức khỏe, không kiểm soát được chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm. Còn các doanh nghiệp của nhà nước nộp thuế đầy đủ thì rất khó khăn.

Chống buôn lậu cần đi trước

Cũng theo phân tích của đại diện Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam tại Hội thảo, nếu tăng thuế TTĐB thuốc lá vào thời điểm này sẽ vô tình tiếp tục tạo “cú hích” cho buôn lậu càng phát triển, tiêu thụ thuốc lá không giảm mà sẽ tăng do thuốc lá lậu trốn thuế, giá rẻ, không in ảnh báo và không kiểm soát được chất lượng. Nếu thuế TTĐB của Việt Nam tăng cao trong khi các nước có chung đường biên giới nước ta còn thấp sẽ gián tiếp làm tăng lợi nhuận của buôn lậu, tình trạng buôn lậu sẽ gia tăng làm thất thu NSNN trong khi không đạt được mục tiêu giảm người hút, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Như vậy, khi thuế TTĐB tăng dẫn đến thuốc lá lậu tăng thì người tiêu dùng có xu hướng chuyển sang mua và hút thuốc lá nhập lậu, vừa rẻ hơn và không in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh. Kết quả là sản xuất trong nước bị thu hẹp và tổng thu NSNN giảm chứ không tăng mặc dù tăng thuế suất.

Vì vậy, để việc tăng thuế TTĐB đạt được mục tiêu đề ra, tăng thu NSNN và giảm tiêu dùng thuốc lá, xét trong bối cảnh hiện tại và có tính đến tình trạng buôn lậu thuốc lá hiện nay, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam kiến nghị với Quốc hội: Tạm thời chưa tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá. Trước mắt, đẩy mạnh công tác chống buôn lậu thuốc lá vào thị trường Việt Nam để tăng thu cho ngân sách nhà nước. Chính phủ và các Bộ ngành cần hỗ trợ về tài chính, trang thiết bị cho lực lượng Bộ đội biên phòng, công an, hải quan tại các cửa khẩu, khu vực biên giới là điểm “nóng” của hoạt động buôn lậu thuốc lá. Việc ngăn chặn thuốc lá lậu tại các cửa khẩu, khu vực biên giới đóng vai trò hết sức quan trọng trong công tác chống buôn lậu thuốc lá. Đồng thời, Hiệp hội cũng kính đề nghị Quốc hội và Chính phủ cho phép trích 50% Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá để hỗ trợ và trang bị phương tiện cho các lực lượng chức năng làm công tác chống buôn lậu thuốc lá. Vì thuốc lá lậu độc hại nhiều hơn, ảnh hưởng tới sức khỏe người tiêu dùng nhiều hơn, lại trốn tất cả các loại thuế của nhà nước. Sau khi đã ngăn chặn được đáng kể lượng thuốc lá nhập lậu, sẽ xem xét tăng thuế suất thuế TTĐB theo lộ trình hợp lý, phù hợp với tình hình thực tế: Tăng lên 70% từ năm 2017; Tăng lên 75% vào năm 2020.

Phát biểu tại Hội thảo, ông Trần Du Lịch, Phó Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội TP.Hồ Chí Minh cũng bày tỏ sự lo ngại trước tình trạng buôn lậu thuốc lá đang ngày càng gia tăng, công tác chống buôn lậu lại chưa hiệu quả, thì việc tăng thuế TTĐB sẽ càng gia tăng hoạt động buôn lậu. Lợi nhuận buôn lậu tăng cao, ngân sách thất thu càng nhiều hơn. “Tăng thuế không hẳn đã tăng thu. Nguyên tắc chống buôn lậu là không tạo vùng trũng làm gia tăng thẩm lậu nhưng mức thuế suất thuốc lá của những nước lân cận có chung đường biên với nước ta lại thấp hơn nên cần phải quan tâm yếu tố này. Đồng tình tăng thuế để hạn chế tiêu thụ, chống tác hại thuốc lá nhưng phải có lộ trình và chống buôn lậu hiệu quả” – ông Lịch nhấn mạnh.