Những khoản thuế mới, chia tỷ lệ sử dụng điện, áp trần giá khí đốt nhập khẩu,… Đó là những ý tưởng chính mà Liên minh châu Âu (EU) đưa ra trong bối cảnh khối này đang chật vật đối phó với tình trạng thiếu năng lượng.

EU đã tìm cách lấp đầy các cơ sở dự trữ khí đốt trước thời hạn chót và ở trên mức mục tiêu đề ra và đây có thể là tin tốt lành duy nhất trong năm nay. EU cũng đã giảm khối lượng nhập khẩu khí đốt từ Nga từ mức 41% xuống 9%, dù có nước tình nguyện và có nước miễn cưỡng thực hiện chính sách này.

Kế hoạch “đắt giá”

Tuy nhiên, EU đã phải trả cái giá rất đắt theo đúng nghĩa đen: khí đốt hóa lỏng (LNG) nhập khẩu với giá đắt đỏ khiến hoạt động sản xuất điện bằng khí đốt càng trở nên tốn kém hơn, sản phẩm ít cạnh tranh hơn so với điện được tạo ra bằng khí đốt tự nhiên. Giá năng lượng ngày càng tăng cao cũng đặt ra câu hỏi liệu EU đã làm đủ để có thể vượt qua mùa đông mà không phải chịu quá nhiều “đau đớn” hay chưa?

“Cuộc khủng hoảng năng lượng của châu Âu giờ mới thực sự bắt đầu ập đến, bởi giá cả tăng cao vẫn đang ảnh hưởng đến hóa đơn của các công ty và hộ gia đình. Cái giá đối với nền kinh tế sẽ ngày càng lớn” ông Simone Tagliapietra, một chuyên gia năng lượng tại tổ chức nghiên cứu Bruegel có trụ sở tại Bỉ cho biết.

Các nước châu Âu vẫn đang gấp rút tìm kiếm giải pháp nhằm xoa dịu “nỗi đau” này trước khi nó thực sự ập đến vào mùa đông lạnh giá. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã khuyến cáo các doanh nghiệp nước này không ký kết hợp đồng cung cấp năng lượng mới với mức giá quá cao.

Financial Times đưa tin, một số thành viên EU thực sự cho rằng các biện pháp được đề xuất cho tới nay vẫn chưa đủ để giải quyết khủng hoảng. Theo họ, EU cần phải làm nhiều hơn và áp trần giá khí đốt với tất cả khí đốt nhập khẩu vào châu Âu.

Ủy ban châu Âu cho đến nay vẫn không đồng tình với quan điểm trên, cho rằng điều này dấy lên nguy cơ gián đoạn nguồn cung. Nói cách khác, các nhà cung cấp khí đốt sẽ từ chối bán hàng với mức giá bị khống chế.

Trong khi các chính trị gia vẫn đang “vắt óc suy nghĩ” về giải pháp, các cuộc biểu tình đã xảy ra ở một số nơi. Tại Séc, hàng chục nghìn người tiếp tục biểu tình, tập trung vào chính sách đối ngoại của chính phủ - điều mà họ cho là nguyên nhân dẫn đến các hóa đơn năng lượng tăng vọt.

Ở Đức cũng đã có một số cuộc biểu tình và dù chỉ ở quy mô nhỏ so với những gì diễn ra ở Séc, nhưng họ cũng đề nghị các chính phủ cần thận trọng với biện pháp áp trần giá năng lượng.

Pháp cho tới nay đã tránh được các cuộc biểu tình lớn bằng kế hoạch rót hàng tỷ euro vào việc hạ giá năng lượng cho các hộ gia đình và doanh nghiệp. Nước này có kế hoạch bù đắp các khoản chi tiêu năng lượng bằng cách áp thuế đối với các nhà sản xuất. Tuy nhiên, ngân sách của Pháp cũng chỉ có giới hạn và cuộc khủng hoảng hiện nay được dự báo sẽ không kết thúc trước mùa đông 2023.

Châu Âu khó tránh khỏi suy thoái kinh tế

Trên thực tế, suy thoái ở châu Âu là điều khó tránh khỏi. Chủ tịch Ngân hàng Thế giới, ông David Malpass cho rằng khả năng lạm phát đình đốn ở châu Âu đang gia tăng và nguy cơ suy thoái cũng vậy. Lãi suất cao, lạm phát cao và tăng trưởng chậm là các thành phần của một “cơn bão hoàn hảo” sắp nhấn chìm lục địa và hầu hết thế giới.

Nhà kinh tế học Mohamed El-Erian, Chủ tịch trường Queen’s College, cho rằng, suy thoái gần như chắc chắn xảy ra với EU vì thiếu kế hoạch rõ ràng để đối phó với cuộc khủng hoảng nguồn cung.

Các khảo sát đầu tháng 9 cho thấy Khu vực đồng tiền chung châu (Eurozone) gần như chắc chắn sẽ rơi vào suy thoái. Lạm phát khu vực này cao kỷ lục 9,1% trong tháng 8 và triển vọng kinh tế ảm đạm.

Châu Âu đang bước vào một “cơn bão hoàn hảo” với lạm phát, lãi suất tăng, thiếu năng lượng và thiếu nhiều lựa chọn thực tế để đối phó với cơn bão đó. Đây là một vấn đề khá phức tạp và rõ ràng châu Âu đang phải vật lộn để giải quyết vấn đề. Vấn đề trước mắt là mùa đông này và vượt qua mùa lạnh giá đó mà không để xảy ra bất ổn xã hội. Tuy nhiên, vấn đề lớn hơn là cuộc khủng hoảng sẽ không kết thúc trong tương lai gần.

Hầu hết các nhà bình luận, các chuyên gia dường như đồng ý rằng cuộc khủng hoảng sẽ kéo dài một vài năm. Các dữ liệu thị trường cũng cho thấy như vậy. Ví dụ, Rystad Energy, gần đây đã dự báo châu Âu có thể thiếu nguồn cung trong 3 năm từ 2023-2025 do EU tham vọng thay thế hoàn toàn nguồn cung cấp khí đốt của Nga bằng LNG.

Trong khi đó, tại Mỹ, các nhà sản xuất khí đốt đang gặp nhiều khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu đối với sản phẩm của họ trong khi vẫn phải chịu áp lực lạm phát. Hơn nữa, xuất khẩu LNG ở mức kỷ lục đang đẩy giá nội địa lên cao và điều này không khiến người Mỹ hài lòng. Điều tốt nhất mà EU có thể làm là đề xuất giới hạn mức giá mà khách hàng lục địa già phải trả cho LNG của Mỹ.

Yếu tố thời tiết

Các cơ quan dự báo thời tiết cho biết, châu Âu có thể phải hứng chịu một mùa đông lạnh hơn với ít gió và ít mưa hơn bình thường, làm tăng thêm thách thức cho các nước đang cố gắng giải quyết cuộc khủng hoảng năng lượng của châu lục.

Bà Florence Rabier, Tổng Giám đốc Trung tâm Dự báo Thời tiết Trung hạn châu Âu (ECMWF), cho biết các dấu hiệu ban đầu cho thấy tháng 11 và tháng 12 sẽ là thời kỳ khu vực Tây Âu có nhiều đợt lạnh hơn, gió và mưa ít hơn.

Theo bà Rabier cho biết các cơn bão gần đây trên Đại Tây Dương có thể đem lại thời tiết ôn hòa hơn, ẩm ướt hơn và gió nhiều hơn trong ngắn hạn. Tuy nhiên, thời tiết vào cuối năm sẽ mát lạnh hơn do hiện tượng La Nina.

“Nếu mô hình thời tiết này xảy ra trên thực tế, vấn đề năng lượng sẽ tồi tệ thêm, thời tiết lạnh hơn sẽ khiến nhu cầu tăng cao, trong khí ít gió hơn sẽ gây khó khăn cho năng lượng điện gió, và lượng mưa ít hơn cũng sẽ là vấn đề đối với thủy điện”, bà Rabier nói với Financial Times.

Bà Rabier cho biết châu Âu vốn đã ở trong tình trạng mong manh khi trải qua một trong những mùa hè nóng kỷ lục, với nhiệt độ trong tháng 8 cao hơn 1,7 độ C so với mức trung bình từ năm 1991 đến năm 2020 và đặc biệt khô hạn. Tỷ trọng năng lượng gió và thủy điện ở châu Âu trong sản xuất điện đã giảm trong mùa hè này do thời tiết nóng hơn và khô hơn.

Ông Claude Turmes, Bộ trưởng Năng lượng Luxembourg, ngày 30/9 cho biết, các bộ trưởng EU đã kêu gọi ENTSO-E - mạng lưới các nhà khai thác lưới điện của EU, đưa ra bản cập nhật về các rủi ro đối với an ninh cung cấp điện mùa đông vào tháng 10, sớm hơn 1 tháng so với thường lệ.