Phóng viên: Xin ông đánh giá những kết quả nổi bật về xuất nhập khẩu của Việt Nam trong năm 2013 ?

Ông Trần Thanh Hải: Kim ngạch xuất khẩu năm 2013 ước tăng khoảng 15,4%, cao hơn chỉ tiêu Chính phủ và Quốc hội đề ra là 5,4%. Kim ngạch nhập khẩu tăng trưởng khá, tăng 15,4% so với năm 2012, bằng tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu. Xuất siêu cả năm ước khoảng 863 triệu USD, góp phần quan trọng trong việc ổn định tỷ giá và ổn định kinh tế vĩ mô.

Ông Trần Thanh Hải, Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Nạp Tiền 188bet

Quy mô xuất khẩu được mở rộng. Tăng trưởng xuất khẩu đạt được ở hầu hết các mặt hàng xuất khẩu chủ lực. Năm 2013, cả nước có 22 nhóm hàng có kim ngạch xuất khẩu đạt trên 1 tỷ USD, so với năm 2012 giảm một mặt hàng là than đá theo chủ trương giảm xuất khẩu khoáng sản thô. Trong đó, có 13 nhóm hàng có kim ngạch xuất khẩu đạt trên 2 tỷ USD là thủy sản, cà phê, gạo, cao su, dầu thô, gỗ và sản phẩm gỗ, hàng dệt may, xơ sợi dệt, giày dép các loại, điện thoại và linh kiện, máy móc thiết bị, phương tiện vận tải và máy vi tính, đồ điện tử.

Cơ cấu các nhóm hàng xuất khẩu năm 2013 có những chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, phù hợp với lộ trình thực hiện mục tiêu của Chiến lược phát triển xuất nhập khẩu hàng hóa thời kỳ 2011-2020, định hướng đến năm 2030, cụ thể nhóm hàng công nghiệp chế biến chiếm tỷ trọng cao nhất 70,5% (tăng 5,7% so với năm 2012), theo sau lần lượt là nông sản, thủy sản 15% (giảm 3,3%) và nhiên liệu khoáng sản 7,3% (giảm 2,7%).

Xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang các khu vực thị trường đều có sự tăng trưởng trong năm 2013. Châu Âu là thị trường có mức tăng trưởng cao nhất 24,8% với kim ngạch đạt 27,3 tỷ USD. Tiếp đến là thị trường châu Mỹ tăng 21,9% với kim ngạch 27,8 tỷ USD, trong đó riêng thị trường Hoa Kỳ tăng 21% với kim ngạch 25,5 tỷ USD. Khu vực thị trường châu Á đạt kim ngạch lớn nhất 68,5 tỷ USD, nhưng mức tăng trưởng chỉ 15,6%. Hai thị trường còn lại là châu Đại dương và châu Phi đạt mức tăng trưởng tương ứng là 21,2% và 8%.

Phóng viên: Xuất khẩu đã bứt phá và đạt kết quả xuất siêu 863 triệu USD, vượt chỉ tiêu Quốc hội đề ra. Theo ông, thành tích này đạt được là nhờ những yếu tố nào ?

Ông Trần Thanh Hải: Ngay từ đầu năm 2013, Chính phủ và các Bộ, ngành đã ban hành nhiều chính sách, giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh, hỗ trợ thị trường như Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 07/01/2013 của Chính phủ về những giải pháp chủ yếu chỉ đạo, điều hành thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội và dự toán ngân sách nhà nước đến năm 2013; Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 07/01/2013 của Chính phủ về một số giải pháp tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, hỗ trợ thị trường và giải quyết nợ xấu và các chính sách, giải pháp từ các Bộ, ngành.

Nạp Tiền 188bet đã phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, địa phương, các Tập đoàn, Tổng Công ty, Hiệp hội ngành hàng triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp tháo gỡ khó khăn, xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ tiêu thụ nông sản, thủy sản, xúc tiến thương mại, đàm phán song phương và đa phương nhằm mở rộng thị trường, thúc đẩy xuất khẩu.

Ngoài ra, kim ngạch xuất khẩu tăng mạnh cũng nhờ nỗ lực cố gắng của hiệp hội ngành hàng, cộng đồng doanh nghiệp và là kết quả của chính sách thu hút vốn đầu tư, đặc biệt là các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài trong những năm gần đây tăng mạnh (lĩnh vực điện tử, điện thoại di động, sản phẩm cơ khí…).

Các doanh nghiệp của chúng ta cũng bước đầu biết tận dụng lợi thế mở cửa thị trường do các hiệp định thương mại tự do (FTA) đem lại, nhờ đó đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường có FTA, điển hình là các mặt hàng giày dép, dệt may, túi xách, phương tiện vận tải trong những năm qua đã có mức tăng xuất khẩu đáng kể.

Phóng viên: Bên cạnh những thành tích đáng ghi nhận, xuất nhập khẩu năm qua đã bộc lộ những hạn chế và yếu tố không bền vững nào ? Xin ông phân tích và đánh giá cụ thể về vấn đề trên ?

Ông Trần Thanh Hải: Hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu còn những tồn tại nảy sinh từ những nguyên nhân khách quan và chủ quan cần được sớm khắc phục. Nhìn vào cơ cấu hàng hóa xuất nhập khẩu của Việt Nam trong những năm gần đây có thể thấy vẫn còn một số bất hợp lý cần được giải quyết một cách đồng bộ và có hiệu quả để thúc đẩy xuất khẩu, kiềm chế nhập siêu một cách bền vững. Cụ thể là:

Đa số các mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam được xuất khẩu dưới dạng thô hoặc sơ chế, cho giá trị gia tăng thấp. Chính vì vậy, tại Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa thời kỳ 2011-2020 đã xác định định hướng phát triển xuất khẩu nhóm hàng này là nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng; chuyển dịch cơ cấu hàng hóa xuất khẩu hướng mạnh vào chế biến sâu, phát triển sản phẩm xuất khẩu có ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến.

Nhiều ngành hàng xuất khẩu chủ lực còn phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu như dệt may, giày dép, thủy sản... dẫn đến tình trạng doanh nghiệp của chúng ta chỉ thực hiện một công đoạn ngắn trong quá trình sản xuất ra sản phẩm với giá trị gia tăng chưa cao. Điều này ảnh hưởng lớn đến sự tăng trưởng về chất của các sản phẩm xuất khẩu, đồng thời chứa đựng nhiều yếu tố rủi ro về biến động của giá nguyên liệu nhập khẩu, nguồn cung nguyên liệu nhập khẩu, các rào cản thương mại, v.v...

Hiện ta vẫn phải nhập một khối lượng lớn vải, nguyên phụ liệu dệt may, da giầy, điện tử, linh kiện điện tử cũng như phụ tùng, linh kiện ô tô, xe máy và các loại phụ tùng máy móc khác từ các nước. Tuy vậy, thời gian qua, tình trạng này đã từng bước được cải thiện, việc đẩy mạnh sản xuất trong nước thay thế hàng nhập khẩu như xăng dầu, phân bón, sắt thép và phát triển công nghiệp phụ trợ dệt may, da giày cũng đã góp phần làm giảm nhập khẩu các mặt hàng này. Ví dụ, tỷ lệ nội địa hóa của dệt may những năm trước chỉ đạt 30%, nhưng đến nay tỷ lệ này đã tăng lên 40-50%.

Phóng viên: Một trong những yếu tố thiếu bền vững đang gây hạn chế cho xuất nhập khẩu của Việt Nam là xuất khẩu phụ thuộc quá nhiều vào một nhóm hàng, thậm chí một nhà sản xuất duy nhất và tình trạng nhập siêu từ Trung Quốc đang tăng nhanh. Theo ông, chúng ta cần thực hiện những giải pháp gì nhằm đa dạng hóa mặt hàng, thị trường để tránh phụ thuộc vào một thị trường truyền thống ?

Ông Trần Thanh Hải: Phát triển sản xuất để tăng nhanh xuất khẩu, đồng thời đáp ứng nhu cầu trong nước; khai thác tốt lợi thế so sánh của nền kinh tế, nâng cao hiệu quả, năng lực cạnh tranh các mặt hàng xuất khẩu cũng như đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu là mục tiêu quan trọng trong Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa thời kỳ 2011-2020, định hướng đến năm 2030 của nước ta.

Thực tế quy mô các mặt hàng xuất khẩu chủ lực đã có sự tăng trưởng trong thời gian qua. Năm 2013, cả nước có 22 nhóm hàng có kim ngạch xuất khẩu đạt trên 1 tỷ USD, trong đó có 13 mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu trên 2 tỷ USD. Chủ trương trong thời gian tới là chú trọng phát triển sản phẩm có hàm lượng công nghệ và chất xám cao; phát triển công nghiệp hỗ trợ, nâng cao tỷ lệ giá trị trong nước, giảm phụ thuộc vào nguyên phụ liệu nhập khẩu. Đồng thời, rà soát các mặt hàng mới có kim ngạch hiện nay còn thấp nhưng có tiềm năng tăng trưởng cao trong thời gian tới để có các chính sách khuyến khích phát triển, tạo sự đột phá trong xuất khẩu.

Đối với xúc tiến thương mại, phát triển thị trường, cần tăng cường các biện pháp:

- Xây dựng đề án phát triển, đẩy mạnh xuất khẩu đối với từng khu vực thị trường nhằm đa dạng hóa mặt hàng và thị trường xuất nhập khẩu, khai thác tốt tiềm năng và đặc thù của từng khu vực thị trường.

- Đẩy mạnh các hoạt động đàm phán song phương, đa phương; rà soát các hiệp định, cam kết quốc tế đã ký với từng nước, khu vực để có biện pháp đẩy mạnh xuất khẩu vào các thị trường này.

- Đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến xuất khẩu thuộc Chương trình xúc tiến thương mại quốc gia, tập trung phát triển sản phẩm xuất khẩu mới có lợi thế cạnh tranh, không bị hạn chế về thị trường, xuất khẩu vào các thị trường còn nhiều tiềm năng.

- Đẩy mạnh hoạt động của các Thương vụ, cơ quan đại diện xúc tiến thương mại Việt Nam tại nước ngoài.

Phóng viên: Có thể thấy, nổi lên trong tăng trưởng xuất nhập khẩu vẫn là khu vực doanh nghiệp FDI, cho thấy tiềm lực kinh tế của khu vực doanh nghiệp này là rất mạnh. Ông đánh giá gì về đóng góp của các doanh nghiệp FDI trong thành công chung của xuất nhập khẩu ? Theo ông, thị trường Việt Nam có những lợi thế gì nổi bật để thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp này ?

Ông Trần Thanh Hải: Từ khi Việt Nam gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO) năm 2007 và tham gia các Hiệp định thương mại tự do (FTA), các dự án đầu tư có nguồn vốn từ nước ngoài (FDI) vào Việt Nam đã gia tăng nhanh chóng. Theo số liệu thống kê, trong nhiều năm qua vốn FDI ở Việt Nam luôn chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng vốn đầu tư của toàn xã hội. Cụ thể: giai đoạn 1991 - 2000 chiếm 30%; giai đoạn 2001 - 2005 chiếm 16%; giai đoạn 2006 - 2011chiếm 24,8%.

Doanh nghiệp FDI đã có những đóng góp quan trọng trong việc đẩy mạnh xuất khẩu và chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Năm 2013, khu vực doanh nghiệp FDI tiếp tục giữ vị trí cao trong việc tạo giá trị và tăng trưởng xuất khẩu. Kim ngạch xuất khẩu của doanh nghiệp FDI năm 2013 (không kể dầu thô) ước đạt 81,2 tỷ USD, tăng 26,8% so với năm 2012 và chiếm 61,4% kim ngạch xuất khẩu cả nước (dự kiến 132,2 tỷ USD).

Vai trò của doanh nghiệp FDI đối với lĩnh vực xuất khẩu ngày càng quan trọng, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp chế biến xuất khẩu, lĩnh vực chiếm tỷ trọng cao nhất và có tốc độ tăng nhanh nhất trong cơ cấu các mặt hàng xuất khẩu. Trong lĩnh vực này, xuất khẩu của doanh nghiệp FDI chiếm tỷ trọng khoảng 75% (khoảng 70 tỷ USD năm 2013), trong đó nhiều mặt hàng chiếm tỷ trọng rất cao và gần như tuyệt đối, như: Điện thoại các loại và linh kiện chiếm tỷ trọng 99,1% (21,3 tỷ USD); Máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện chiếm tỷ trọng 98,2% (tương đương 10,5 tỷ USD); Máy ảnh, máy quay phim và linh kiện chiếm 98,7% (1,63 tỷ USD); Máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác chiếm 90,1% (5,4 tỷ USD), v.v...

Chính phủ Việt Nam luôn coi trọng nguồn vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và coi đây như nguồn lực quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam. Trong những năm gần đây, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ và các Bộ, ngành đã ban hành nhiều giải pháp nhằm thu hút, quản lý và nâng cao hiệu quả nguồn vốn đầu tư nước ngoài (FDI) như: Nghị quyết số 13/NQ-CP ngày 07/04/2009 của Chính phủ về định hướng, giải pháp thu hút và quản lý nguồn vốn đầu tư nước ngoài (FDI), Chỉ thị số 1617/CT-TTg ngày 19/09/2011 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường thực hiện và chấn chỉnh công tác quản lý đầu tư trực tiếp nước ngoài trong thời gian tới.

Hiện nay, Việt Nam đã và đang hội nhập sâu vào kinh tế toàn cầu, đàm phán ký kết các Hiệp định thương mại song và đa phương, tích cực và chủ động tham gia vào mạng lưới sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu. Với vị trí địa lý thuận lợi, chính trị ổn định, quy mô dân số lớn, đang ở trong giai đoạn dân số vàng cùng với việc xây dựng và thực hiện cơ chế, chính sách theo hướng thu hút, khuyến khích đầu tư là những lợi thế của chúng ta trong thu hút vốn FDI.

Phóng viên: Vai trò của các Thương vụ và Tham tán Thương mại trong việc thúc đẩy xúc tiến thương mại được đánh giá là rất quan trọng. Nạp Tiền 188bet sẽ phối hợp với các Thương vụ như thế nào để có các biện pháp tăng cường, nâng cao hiệu quả công tác thông tin, dự báo thị trường, thông báo về các loại rào cản từ các nước nhập khẩu ?

Ông Trần Thanh Hải: Các cơ quan Thương vụ là đại diện của ngành Công Thương tại nước ngoài, vì vậy, có vai trò quan trọng trong việc nắm bắt thông tin doanh nghiệp, đưa ra giải pháp và tư vấn chính sách hỗ trợ và phát triển cho ngành, đồng thời phổ biến chính sách cũng như môi trường đầu tư, kinh nghiệm, thông tin thị trường, địa bàn hoạt động cho doanh nghiệp.

Xác định vai trò quan trọng của các Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài đối với việc thúc đẩy xuất khẩu, thời gian qua, Nạp Tiền 188bet luôn chú trọng chỉ đạo các cơ quan Thương vụ phát huy vai trò cầu nối giữa các doanh nghiệp, địa phương, hiệp hội ngành nghề với thị trường nước ngoài, kịp thời nắm bắt các thay đổi về chính sách, cơ chế quản lý nhập khẩu, kiểm soát chất lượng hoặc những thông tin bất lợi đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam tại các thị trường để kịp thời thông báo cho các cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp, Hiệp hội tạo điều kiện chủ động phối hợp, ngăn ngừa, giải quyết sớm các vụ việc phát sinh.

Trên cơ sở thông tin cập nhật từ các Thương vụ, Nạp Tiền 188bet thông qua các kênh thông tin khác nhau như thông qua các Hiệp hội ngành hàng, các hội thảo, Diễn đàn tiếp xúc doanh nghiệp trong nước để cung cấp các thông tin về thị trường, rào cản thương mại tới cộng đồng các doanh nghiệp.

Ông Trần Thanh Hải phát biểu về Chiến lược xuất nhập khẩu Việt Nam tại Hội nghị Tham tán thương mại 2013

Phóng viên: Ông đánh giá và dự báo như thế nào về sự phát triển của xuất nhập khẩu Việt Nam trong năm 2014 tới ?

Ông Trần Thanh Hải: Năm 2014 dự báo kinh tế thế giới dự kiến tiếp tục khởi sắc nhưng vẫn còn nhiều khó khăn làm sụt giảm nhu cầu tiêu dùng, bên cạnh đó, xu hướng bảo hộ có chiều hướng gia tăng gây ra khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam trong việc phát triển thị trường, tìm kiếm đối tác, đầu ra cho xuất khẩu.

Tuy nhiên, vẫn còn đó nhiều thuận lợi và cơ hội cho xuất khẩu của Việt Nam khi kinh tế vĩ mô đã có những chuyển biến tích cực, lạm phát được kiểm soát, chính sách tiền tệ, ngoại hối ổn định. Việc triển khai tích cực của các Bộ, ngành và sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, nhiều giải pháp đẩy mạnh sản xuất, xuất khẩu, kiểm soát nhập siêu đã từng bước phát huy tác dụng. Bên cạnh đó, nhiều sản phẩm công nghiệp và nhóm hàng hóa mới sẽ có nhiều khả năng tăng trưởng nhanh trong giai đoạn tới do kết quả của quá trình thu hút vốn đầu tư, đặc biệt là các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài trong những năm gần đây tăng mạnh (điện tử, linh kiện điện tử, điện thoại di động, sản phẩm cơ khí, phương tiện vận tải, máy móc thiết bị…).

Ngoài ra, trong năm 2014, các hiệp định thương mại tự do (FTA) đang được tích cực đàm phán và ký kết sẽ góp phần mở rộng thị trường và đẩy mạnh xuất khẩu cho hàng hóa của Việt Nam, như: Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP); Hiệp định Việt Nam - EU; Hiệp định Việt Nam - EFTA; Hiệp định FTA Việt Nam - Hàn Quốc; Hiệp định FTA giữa Việt Nam và Liên Minh thuế quan gồm Nga, Bê-la-rút và Ca-dắc-xtan. Đặc biệt, Hiệp định TPP được dự báo mở ra cơ hội lớn cho các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như dệt may, da giầy, v.v...

Tại kỳ họp lần thứ 6 vừa qua, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Nghị quyết về chỉ tiêu xuất khẩu năm 2014 tăng 10%, nhập siêu khoảng 6%. Như vậy, tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2014 ước khoảng 147 tỷ USD và nhập siêu khoảng 9 tỷ USD. Đây dự báo là thách thức lớn, đòi hỏi sự nỗ lực, cố gắng của các Bộ, ngành, Hiệp hội cùng cộng đồng doanh nghiệp.

Phóng viên: Để tiếp tục duy trì và phát huy kết quả đã đạt được, đồng thời khắc phục những hạn chế còn tồn tại chúng ta cần có định hướng gì để phát triển xuất nhập khẩu trong thời gian tới, thưa ông ?

Ông Trần Thanh Hải: Để tiếp tục giữ vững tăng trưởng xuất khẩu trong năm 2014, Nạp Tiền 188bet sẽ tiếp tục phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương thực hiện các nhóm giải pháp lớn sau:

Thứ nhất, tập trung tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ sản xuất, tạo thêm nguồn hàng cho xuất khẩu. Triển khai thực hiện tốt các giải pháp nêu tại Nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 7/01/2013 của Chính phủ để góp phần tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu; có chính sách hỗ trợ tiêu thụ nông sản, thuỷ sản có lượng hàng hoá lớn và một số ngành hàng khác như dệt may, da giầy.

Thứ hai, tăng cường tìm kiếm, mở rộng thị trường, đẩy mạnh xuất khẩu. Tăng cường kinh phí thực hiện các chương trình xúc tiến thương mại quốc gia năm 2014 theo hướng chú trọng mở rộng thị trường ở các nước đang phát triển, các thị trường tiềm năng và thị trường mới nổi. Tăng cường và tiếp tục đổi mới các hoạt động xúc tiến thương mại, có giải pháp hỗ trợ phù hợp đối với các ngành hàng xuất khẩu chủ lực, có lợi thế, có thị trường và có khả năng cạnh tranh.

Thứ ba, đẩy mạnh hoạt động đàm phán các FTA, đồng thời tiếp tục tăng cường hoạt động tuyên truyền, phổ biến để các doanh nghiệp tận dụng tối đa các điều kiện thuận lợi về tiếp cận thị trường và cắt giảm thuế quan ngày càng sâu hơn của các đối tác để đẩy mạnh xuất khẩu và nâng cao hiệu quả xuất khẩu hàng hoá Việt Nam sang các thị trường đã ký FTA. Chú trọng cải cách thủ tục hành chính nhằm tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp trong việc cấp Giấy chứng nhận xuất xứ.

Thứ tư, tổ chức hiệu quả, đồng bộ công tác thông tin, dự báo, bám sát tình hình thị trường; Tăng cường hoạt động của các Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài, đặc biệt là tại các thị trường trọng điểm kịp thời nắm bắt các thay đổi về chính sách, cơ chế quản lý nhập khẩu, kiểm soát chất lượng hoặc những thông tin bất lợi đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam tại các thị trường để kịp thời thông báo cho các cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp, Hiệp hội tạo điều kiện chủ động phối hợp, ngăn ngừa, giải quyết sớm các vụ việc phát sinh.

Phóng viên: Xin cảm ơn ông.