Ô nhiễm đang gia tăng

Thành phố Hồ Chí Minh từng bị đánh giá là một trong 10 thành phố có chất lượng môi trường không khí ô nhiễm nhất trên thế giới. Trong đó, tình trạng ô nhiễm nặng nề nhất của thành phố là bụi, tiếng ồn và khí thải phát sinh từ hoạt động sản xuất công nghiệp và các phương tiện giao thông.

Theo các chuyên gia môi trường, từ khoảng sau năm 2010, gần như thành phố không thể dự báo chính xác chất lượng ô nhiễm khí thải do toàn bộ hệ thống quan trắc không khí tự động đã không thể hoạt động. Ngành tài nguyên và môi trường phải sử dụng phương pháp đo đạc thủ công hoặc bán tự động ở một số điểm cụ thể trong một khoảng thời gian nhất định. Tuy nhiên, kết quả này vẫn cho thấy, không khí thành phố luôn ô nhiễm vượt quy chuẩn cho phép. Cụ thể, có đến 40,5% số liệu bụi và 92,5% số liệu mức ồn quan trắc được tại 10 vị trí giao thông vượt quy chuẩn cho phép. Trong đó, nồng độ các chất ô nhiễm quan trắc được tại khu vực ngã tư An Sương và khu vực Gò Vấp có giá trị cao nhất trong 15 vị trí quan trắc chất lượng không khí.

Hệ thống quan trắc tự động nước thải tại khu công nghiệp Bình Chiểu - Thủ Đức. Ảnh: An Hiếu

Không chỉ ô nhiễm về không khí, tiếng ồn… báo cáo của Sở Tài nguyên và Môi trường còn cho thấy, trong số 76 km tổng hệ thống chiều dài kênh rạch nội thành, có đến 60 - 70% chiều dài tuyến kênh đang bị ô nhiễm. Điển hình như một số hệ thống kênh chính như Nhiêu Lộc - Thị Nghè, kênh Đôi - kênh Tẻ, Tân Hóa - Lò Gốm, Rạch Tra - Thầy Cai, An Hạ… Ngay cả sông Sài Gòn, nơi cung cấp nguồn nước sinh hoạt chính cho người dân thành phố, chất lượng nguồn nước hiện cũng không đạt tiêu chuẩn cho nước cấp sinh hoạt. Các chỉ tiêu quan trắc đều vượt tiêu chuẩn cho phép từ 2,5 - 8,3 lần, thậm chí với hàm lượng vi sinh tại nhiều thời điểm vượt quy chuẩn cho phép lên đến 700 lần.

Thực chất, ngành môi trường thành phố vẫn chưa đánh giá hết mức độ ô nhiễm đang diễn ra, vì rằng, theo PGS-TS Phùng Chí Sỹ, Viện phó Viện Kỹ thuật nhiệt đới và Bảo vệ môi trường, chính sự gián đoạn trong hoạt động quan trắc đã khiến cho Sở Tài nguyên và Môi trường cũng như các đơn vị liên quan không đưa ra được chỉ số đo đạc liên tục. Ngoài một lượng lớn khí thải phát sinh từ hoạt động giao thông vận tải và xây dựng mà hàng ngày thành phố phải tiếp nhận, lượng ô nhiễm khí thải từ các doanh nghiệp sản xuất cũng là một con số khổng lồ. Tính riêng các doanh nghiệp trong khu chế xuất, khu công nghiệp, trung bình mỗi ngày đã thải ra môi trường khoảng 32 tấn bụi, 487 tấn SO2 và 27 tấn NO2. Chưa kể, hơn 55% số lượng doanh nghiệp nằm rải rác trên địa bàn các quận, huyện, hiện chưa có hệ thống xử lý khí thải hoặc xử lý khí thải đạt tiêu chuẩn trước khi thải ra môi trường.

Các chuyên gia còn chỉ ra rằng, hàng ngày, thành phố đốt khoảng 28 tấn rác thải y tế, từ đây sinh ra một lượng lớn các loại chất ô nhiễm như SO2 (lưu huỳnh đioxit) hơn 1.500 kg, HCl (hydrochloric acid) hơn 4.300 kg... Các chất thải này nếu không được khống chế sẽ gây tác động rất nguy hiểm cho con người và môi trường và có thể hình thành nên mưa axit. Chưa kể, lượng nước thải y tế hơn 24.000 m3/ngày, cùng với nước thải công nghiệp đang thải ra hệ thống sông rạch.

Dồn lực cải thiện môi trường

Liên tục trong những năm gần đây, thành phố đã thực hiện tăng tổng chi phí đầu tư cho các hoạt động bảo vệ môi trường, với tổng mức đầu tư khoảng 21.000 tỷ đồng/năm. Tuy nhiên, nguồn kinh phí này chủ yếu được đầu tư vào hệ thống hạ tầng kỹ thuật phục vụ hoạt động kiểm soát môi trường, kiểm soát chất lượng không khí, nước ngầm, nước mặt… nên chưa có những tác động cụ thể làm thay đổi chất lượng môi trường.

Cụ thể, theo ông Cao Tung Sơn, Giám đốc Trung tâm quan trắc và phân tích môi trường thuộc Chi cục Bảo vệ môi trường, Sở TNMT, thành phố hiện đang triển khai dự án đầu tư trung tâm quan trắc và phân tích môi trường trong năm 2016 - 2017 với tổng mức đầu tư 78 tỷ đồng. Ngoài ra, còn có một dự án khác như đầu tư 27 trạm quan trắc tự động và 225 trạm bán tự động, với tổng mức đầu tư dự kiến lên đến 495 tỷ đồng nhằm nâng cao năng lực quan trắc môi trường hiện đã được phê duyệt chủ trương và sẽ thực hiện từ nay đến năm 2020.

Bà Nguyễn Thị Thanh Mỹ, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường cũng cho biết, hiện nay, ngành tài nguyên môi trường thành phố đang gấp rút làm việc với các nhà đầu tư nhà máy xử lý rác thải theo công nghệ hiện đại để từng bước giảm thiểu lượng rác chôn lấp. Riêng hạng mục cải thiện nước thải đô thị, hiện tổng công suất xử lý của các nhà máy xử lý nước thải chỉ mới đạt 13% tổng lượng nước thải đô thị ra. Do vậy, thành phố đang nỗ lực để kêu gọi nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực này với hình thức xã hội hóa. Thành phố cũng đang xem xét để giao trách nhiệm quản lý chất lượng nguồn nước kênh cho các đơn vị quản lý chịu trách nhiệm rõ ràng, tránh tình trạng một con kênh có tới 4 đơn vị cùng quản lý, trong khi hệ thống kênh rạch tốn tiền tỷ cải tạo vẫn tái ô nhiễm.

Để cải thiện một cách có hiệu quả chất lượng môi trường, PGS-TS Phùng Chí Sỹ cho rằng, thực tế cho thấy, thành phố cần phải đầu tư nguồn kinh phí khổng lồ hơn nữa mới có thể giải quyết triệt để vấn đề ô nhiễm môi trường. Nhưng với nguồn kinh phí hạn chế hiện nay, thành phố cần phải thay đổi cách thức đầu tư một cách có trọng điểm, thay vì đầu tư dàn trải như lâu nay. Trước mắt, thành phố cần tập trung nguồn lực để giải quyết dứt điểm tình trạng thiếu hạ tầng kiểm soát chất lượng môi trường. Kế đến là tập trung đầu tư hệ thống nhà máy thu gom và xử lý nước thải đô thị.

Riêng đối với chất thải rắn, PGS-TS Phùng Chí Sỹ đề xuất, thành phố nên thực hiện chủ trương đổi hạ tầng lấy nhà máy để không tiêu tốn thêm ngân sách cho việc xử lý rác mà kết quả vẫn là xử lý rác bằng cách chôn lấp như hiện nay. Ngoài ra, thành phố cần phải thắt chặt hơn những quy định về bảo vệ môi trường cả với người dân lẫn doanh nghiệp, nhà đầu tư bằng những chế tài cụ thể đối với những hành vi vi phạm môi trường, nhằm ngăn chặn tình trạng gia tăng ô nhiễm môi trường trong thời gian tới. Và quan trọng, ô nhiễm môi trường suy cho cùng cũng là do con người thải chất thải ra môi trường, nên để bảo vệ môi trường thì bản thân mỗi người dân đều phải có trách nhiệm.