Những năm gần đây, quan hệ thương mại giữa Việt Nam và các quốc gia nêu trên đã phát triển đáng kể. Cả Canada, Chile, Mexico và Peru đều nằm số những quốc gia châu Mỹ mà Việt Nam có trao đổi thương mại lớn và trở thành những thị trường quan trọng của Việt Nam tại khu vực. Với Hiệp định CPTPP, Việt Nam có thể tăng cường hơn nữa xuất khẩu các mặt hàng thế mạnh, đồng thời tìm kiếm cơ hội, đẩy mạnh xuất khẩu một số mặt hàng tiềm năng sang các thị trường này.

1. Canada

Việt Nam hiện đang là nước có lợi thế trong thương mại song phương với Canada, trong đó xuất khẩu có giá trị cao gấp 5 lần nhập khẩu. Với việc xóa bỏ thuế nhập khẩu cho 95% số dòng thuế ngay khi CPTPP có hiệu lực, bao trùm 78% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, thị trường Canada mang lại rất nhiều cơ hội để ta đẩy mạnh xuất khẩu, đặc biệt là đối với một số mặt hàng như:

- Thủy sản: 100% kim ngạch xuất khẩu thủy sản được hưởng thuế xuất 0% từ ngày 14/01. Thủy sản hiện đang là mặt hàng xuất khẩu có thế mạnh của Việt Nam. Canada đang tiêu thụ 240 triệu USD hàng thủy sản từ Việt Nam. Trong đó nhiều chủng loại đã chiếm thị phần rất cao tại thị trường này như cá basa (chiếm gần 100% thị trường cá da trơn nhập khẩu của Canada), tôm bao gồm tôm đông lạnh và tôm chế biến đứng đầu trong số các nước xuất khẩu tôm vào Canada và chiếm gần 1/3 thị phần nhập khẩu, cá ngừ vàng, mắt to đông lạnh chiếm 89% thị phần... Thuế MFN của Canada đối với các mặt hàng này hiện là 4-5% và theo cam kết CPTPP thuế suất cho các mặt hàng này sẽ giảm về 0% ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực. Đây là cơ hội để Việt Nam tiếp tục giữ vững thị phần và đa dạng hóa các chủng loại mặt hàng xuất khẩu vào thị trường này.

Các mặt hàng thủy sản của Việt Nam hiện đã có mặt ở hầu hết các siêu thị lớn của Canada nhưng được bán qua nhà phân phối, chưa bán trực tiếp. Hiện nay, các công ty lớn của Canada có xu hướng mua trực tiếp từ nhà sản xuất để cắt giảm chi phí (Costco, Metro ...), do đó nên tổ chức cho các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam giới thiệu và tiếp cận với các nhà bán lẻ lớn của Canada.

- Đồ gỗ nội thất: Thuế giảm ngay từ 9,5% xuống 0% (trừ ghế gỗ dùng trong nhà thuế giảm dần về 0% sau 6 năm). Việt Nam là nhà xuất khẩu lớn nhất về đồ gỗ phòng ngủ vào Canada (chiếm gần 30% thị phần). Canada đang tiêu thụ 166 triệu USD đồ gỗ của Việt Nam. Canada có nhiều doanh nghiệp sản xuất và cung cấp sản phẩm đồ gỗ cho toàn bộ thị trường Bắc Mỹ và đang quan tâm nhiều đến đồ gỗ cung cấp cho khách sạn cao cấp tại Mỹ và Canada. Sản phẩm gỗ xuất sang Canada nên chú trọng đến chất liệu chịu được tác động của thay đổi khí hậu, thời tiết. Màu sắc, chất lượng hàng giao phải đúng với mẫu mã, nếu có thay đổi phải báo trước. Khi gặp hỏng hóc, gãy đổ trong quá trình vận chuyển cần nhanh chóng khắc phục.

- Dệt may: Mặc dù thị trường quần áo của Canada có dung lượng nhỏ nhưng nhiều công ty phân phối dệt may hàng đầu thế giới có trụ sở tại Canada và đa số các công ty đều phân phối tại thị trường Mỹ và các nước khác. Hiện dệt may xuất khẩu của Việt Nam sang Canada mới chiếm khoảng 7% tổng nhập khẩu của Canada. Thuế nhập khẩu vào Canada sẽ giảm từ 17%-18% xuống còn 0% ngay khi Hiệp định có hiệu lực (khoảng 50% mặt hàng xuất khẩu) hoặc sau 3 năm nếu đáp ứng được quy tắc xuất xứ từ sợi trở đi. Mức chênh lệch thuế nhập khẩu sẽ là động lực thúc đẩy dệt may xuất khẩu sang thị trường Canada. Do đó, cần tăng cường việc quảng bá hàng Việt Nam theo các hình thức tổ chức đoàn doanh nghiệp dệt may sang Canada, giới thiệu năng lực sản xuất (bao gồm cả năng lực cung ứng nguyên phụ liệu) và tiếp xúc 1-1 với từng đối tác lớn của Canada.

- Giày dép: 78% kim ngạch xuất khẩu giày dép của Việt Nam sang Canada hưởng thuế suất 0% ngay khi Hiệp định có hiệu lực hoặc được hưởng mức cắt giảm 75% so với mức hiện tại; về cơ bản Việt Nam có khả năng đáp ứng quy tắc xuất xứ mặt hàng giày dép nên khả năng được hưởng ưu đãi thuế cao. Giày dép Việt Nam chủ yếu do các công ty FDI sản xuất và họ có kênh phân phối riêng tại thị trường Canada và Bắc Mỹ, Việt Nam có thể xúc tiến thương mại các sản phẩm truyền thống của Việt Nam như dép sandal, dép đi trong nhà, giày da, ủng đi mưa… qua hình thức kết nối giao thuơng.

2. Mexico

Mexico là thị trường xuất khẩu thứ 2 của Việt Nam tại khu vực Mỹ Latinh sau Brazil. Năm 2018, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này đạt 2,24 tỷ USD. Các sản phẩm xuất khẩu chính của Việt Nam sang Mexico là điện thoại, giày dép, máy tính, hàng dệt may.

Với CPTPP, Mexico cam kết xóa bỏ 77% số dòng thuế ngay khi Hiệp định có hiệu lực, tương đương 36.5% kim ngạch nhập khẩu từ Việt Nam và sẽ xóa bỏ thuế quan đối với 98% số dòng thuế vào năm thứ 10 kể từ khi Hiệp định có hiệu lực.

Một số mặt hàng mà ta có thể tận dụng ưu đãi về thuế trong CPTPP để đẩy manh xuất khẩu sang Mexico bao gồm:

- Thủy sản (cá đông lạnh, tôm): là những mặt hàng thủy sản ta xuất khẩu lớn sang Mexico được hưởng thuế suất 0% kể từ năm thứ 3. Hàng năm Mexico nhập khẩu khoảng 351 triệu USD cá đông lạnh. Mexico là một thị trường dễ tính với dân số đông, sức tiêu thụ mạnh, yếu tố về giá mang tính quyết định. Đối với mặt hàng cá đông lạnh, hiện Việt Nam đang là nước xuất khẩu lớn thứ 2 sau Trung Quốc. Đối với mặt hàng tôm, hiện Mexico đang có lệnh cấm nhập khẩu tôm từ một số nước châu Á trong đó có Việt Nam. Khi lệnh cấm được xóa bỏ, chắc chắn với thế mạnh về giá và chất lượng, Việt Nam có nhiều cơ hội chiếm lĩnh thị trường khi mức thuế hiện tại cho nhóm hàng này là khoảng 20%.

- Mặt hàng gạo: Năm 2014, Việt Nam là nước xuất khẩu gạo nhiều thứ 2 vào Mexico (sau Hoa Kỳ). Kể từ 2015 việc xuất khẩu gạo sang Mexico bị gián đoạn do việc áp dụng trở lại biểu thuế nhập khẩu gạo trắng 20%. Mexico hiện phải nhập khẩu khoảng 900 nghìn tấn/năm. Theo cam kết CPTPP, gạo trắng vào Mexico được hưởng thuế 0% vào năm thứ 11 kể từ khi Hiệp định có hiệu lực, với lộ trình giảm trong 10 năm đầu cắt giảm 2% mỗi năm. Nếu gạo Việt Nam cạnh tranh được về giá với gạo của các đối thủ và đảm bảo chất lượng, Việt Nam sẽ quay trở lại là một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu vào Mexico.

- Dệt may, da giày: Hàng năm Mexico nhập khẩu khoảng 1,8 tỷ USD hàng dệt may và 1,1 tỷ USD hàng giày dép. Trong những năm qua, Việt Nam xuất khẩu sang Mexico trên 100 triệu USD hàng dệt may, chiếm thị phần khoảng 6.5%. Về giày dép, thị phần của Việt Nam chiếm khoảng 30% với đối thủ cạnh tranh chính là Trung Quốc (chiếm 35% thị phần). Hàng dệt may được Mexico xóa bỏ thuế theo lộ trình và về 0% vào năm thứ 16. Hàng da giày được Mexico xóa bỏ thuế theo lộ trình và về 0% vào năm thứ 12. Ngày 1/3/2019, Mexico thông báo sẽ áp thuế nhập khẩu từ 25-30% đối với sản phẩm dệt may và da giày từ các nước chưa có thỏa thuận FTA với quốc gia này. Đây là cơ hội để ta gia tăng thị phần tại thị trường này và thực tế kể từ sau khi Hiệp định CPTPP được ký kết, nhiều nhà nhập khẩu mới của Mexico quan tâm tìm hiểu nhà cung cấp của Việt Nam đối với các mặt hàng này.

3. Peru

Peru được đánh giá là thị trường tiềm năng và là thị trường tương đối phù hợp với trình độ và quy mô cũng như cách tiếp cận của ta bởi 75% các công ty xuất – nhập khẩu của Peru là vừa và nhỏ, hàng hóa dễ thâm nhập, cạnh tranh và có thể đi vào các nước láng giềng như Ecuador, Colombia, Bolivia và Brazil. Hiện trao đổi hàng hóa giữa Việt Nam và Peru còn khá khiêm tốn. Năm 2018, xuất khẩu của ta sang thị trường này đạt 250 triệu USD.

Hiệp định CPTPP dự kiến có hiệu lực trong năm 2019 tại Peru hứa hẹn sẽ tạo xung lực mới cho quan hệ thương mại hai nước. Peru cam kết xóa bỏ 81% số dòng thuế ngay khi có hiêu lưc tương đương 62% kim ngạch nhập khảu từ Việt Nam và sẽ xóa bỏ thuế quan đối với 99,4% dòng thuế vào năm thứ 17. Đây cũng là lần đầu tiên hai nước có quan hệ FTA và Việt Nam cần nắm bắt các cơ hội mà Hiệp định mang lại để đẩy mạnh xuất khẩu một số loại hàng hóa mà ta có thế mạnh, cụ thể là:

- Đồ gỗ: đồ gỗ ngoại thất sang Peru sẽ được hưởng mức thuế suất 0% ngay khi Hiệp định có hiệu lực;

- Hạt điều, chè, hạt tiêu, rau củ quả, một số loại cà phê: thuế suất về 0% ngay khi Hiệp định có hiệu lực;

- Dệt may, giày dép: thuế suất giảm theo lộ trình và về 0% vào năm thứ 16. Hàng năm Peru nhập khẩu khoảng 350 triệu USD hàng giày dép, chủ yếu là giày dép giả da hoặc có thành phần nhựa. Với CPTPP, mặt hàng giày dép xuất xứ từ Việt Nam vốn đã được biết đến tại Peru sẽ có thêm lợi thế cạnh tranh ngang bằng hàng hóa của Trung Quốc và Brazil.

4. Chile

Chile là thị trường tích cực mở cửa cho hàng hóa Việt Nam trong những năm qua kể từ khi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Chile chính thức có hiệu lực vào năm 2014. Trong bối cảnh Hiệp định CPTPP dự kiến được thông qua tại Chile vào quý II/2019, Việt Nam sẽ có thêm nhiều cơ hội để tăng cường xuất khẩu sang thị trường này.

FTA Việt Nam - Chile đã trải qua 5 năm có hiệu lực, các mặt hàng truyền thống đang dần được khẳng định thương hiệu của mình tại thị trường như hàng may mặc, giày dép, nông sản, vật liệu xây dựng. FTA Việt Nam - Chile có 1.118 sản phẩm nằm trong danh sách loại trừ, trong khi đó với CPTPP Chile cam kết cắt giảm 95,1% tổng số dòng thuế sẽ được xóa bỏ ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực và 99,9% tổng số dòng thuế sẽ được xóa bỏ vào năm thứ 8. Do đó, với việc thực thi CPTPP số lượng sản phẩm tiếp cận thị trường sẽ nhiều hơn, thời gian giảm thuế của CPTPP cũng nhanh hơn so với FTA song phương.

Các mặt hàng thúc đẩy xuất khẩu sang Chile có thể kể tới:

- Hạt tiêu, hạt điều, chè, cà phê, mật ong: thuế suất sẽ giảm về 0% ngay khi Hiệp định có hiệu lực;

- Nông sản, thủy sản: thuế suất về 0% ngay khi Hiệp định định có hiệu lực;

- Giày dép, cao su: thuế được xóa bỏ vào năm thứ 4;

- Dệt may: thuế được xóa bỏ vào năm thứ 8.

Đồng thời có thể thúc đẩy xuất khẩu một số mặt hàng mới mà Việt Nam có thế mạnh về giá và chất lượng như túi tái chế, giấy, nhựa, thép...

Mặc dù vậy, khoảng cách địa lý xa, chi phí vận chuyển từ Việt Nam sang Chile tương đối cao là thách thức mà doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt để có thể cạnh tranh về giá, thời gian giao hàng cho nhà nhập khẩu.
Phòng Thương mại Việt Nam – Chile được thành lập từ giữa năm 2018 cũng tạo ra kênh hợp tác mới, tạo cơ hội gắn bó hơn cho cộng đồng doanh nghiệp hai nước, đặc biệt trong bối cảnh ta cần tích cực tận dụng các cơ hội mà CPTPP mang lại để đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa.